Sorularla düşünmek

Bu soruların amacı hatalı veya sorunlu davranışlar ile faydalı, iyi, doğru veya güzel davranışları ayırt etmeye yardımcı olmaktır. Bireysel bir meditasyon olarak düşünülebilir. Aşağıdaki herhangi bir sorunun mutlak doğru bir cevabı yoktur. Bu sorular kişinin kendisinin değerlendirmesine ve karar vermesine yardımcı olmak içindir.

(İnsanlar genellikle kendi deneyimlerine göre bazı alışkanlıklar edinirler ve öyle davranırlar. Ama hayatta önemli olan konuların hepsi durumun sağlıklıca düşünülmesini gerektirir. Sağlıksız düşünme çok çeşitlidir. Aşağıdaki sorular sağlıksız durumların bir kısmının farkedilmesine yardımcı olabilir. Herhangi bir sağlıksız şeyi fark etmek bir birey için çok zor olabilir. Bazen çok sağlıksızdır, bazense az. Soruları okurken kendi deneyimlerinizi düşünürseniz, eğer varsa alışkanlıklarınızdaki sorunlu durumları fark edebilirsiniz.)

• Aklına gelen hangi düşünceye kendini kaptırdın?

• Aklına gelenin yanlış olabileceğini düşündün mü?

• Aklına gelenin doğru olabileceğini düşündün mü?

• Aklına gelenin sana doğru veya yanlış gelebileceğini ve aslında tersi olabileceğini düşündün mü?

• Aklına gelenin veya istediğinin (bulunduğun koşullarda) imkansız olabileceğini düşündün mü?

• Kızgınlıkla yaptığın şeyler var mı? Bunların sonucu nasıl oluyor?

• Kişiselleştirerek yanlış şeyler yapıyor musun?

• Saçma şeyler yapıp bunların seni rahatlatan şeyler olduğu yanılsamasına düşüyor musun?

• Gereksiz şeyler yapıyor musun?

• Anlık aklına gelen düşüncelerle bir yargıya veya karara varıp onun doğru olduğunu sanıyor musun?

• Bu yargıları ve kararları gözden geçiriyor musun? Gözden geçirdiğinde sorunlu yönleri varsa hata yaptığını kabul edip daha düzgünü ne diye düşünüyor musun?

• Yaptığın hataları telafi etmeye çalışıyor musun? Hiçbir şey yapamıyorsan hata yaptığını kabul edebiliyor musun?

• Kendi ön yargılarından, beklentilerinden ve isteklerinden bağımsız şekilde olayları değerlendirip sorunu veya sıkıntı çıkaran şeyi bulup gidermeye çalışıyor musun?

• Boş konuşanlarla muhatap oluyor musun? Konuşmayı uzatıyor musun?

• Benim istediğim gibi olacak başka şekilde kabul etmem dediğin şeyler var mı? Buna benzer şekilde düşündüğün konular var mı?

• İmkan, bilgi, zaman ve benzeri sebepler yüzünden çözümünü bilmediğin problemler altında ezildiğin oluyor mu?

• Kendi (ideal) dünyanda bir şeylere dair bir yargıya varıp her şeyin ona uygun olması gerektiğini düşünüyor musun? ("İdealizm")

• Tepkisel şekilde davranışlarda bulunuyor musun? (düşünmeden karşı çıkma, onaylama ...)

• Duyduklarını veya okuduklarını değerlendirmeden kabul ettiğin oluyor mu?

• Öyle mi değil mi diye araştırmadan yaptığın şeyler var mı?

• Durumu anlamadan rastgele düşüncelerin peşine takılıp yanlış yerlerde çözüm arıyor musun?

• Neden durumu anlayıp uygun olanı yapmaya çalışmıyorsun?

• Bir şey yaparken başkalarının seçmesi için pay bırakıyor musun?

• Pay bırakmayarak başkalarının sorumluluğunu üzerine aldığın oluyor mu? Pay bırakmanın mı bırakmamanın mı daha doğru olduğunu düşünüyor musun?

• Gereksiz yere açıklama yapmaya çalışıp durumu yanlış bir hale sokuyor musun?

• Şımarıkça istekler üzerinden olayları değerlendirdiğin oluyor mu?

• İsteklerin makul mu?

• İsteklerinin sonu var mı?

• İsteklerinde tutarsızlık var mı?

• Hayatın ile isteklerin uyumlu mu?

• İsteklerine uygun bir hayat yaşıyor musun?

• İsteklerinin zaaflarına dönüşmesine izin veriyor musun?

• İsteklerinin seni yanlışa sürüklemesine izin veriyor musun?

• İşin konusunda şımarıkça isteklere kapıldığın oluyor mu? (İsteklerinin cidden şımarıkça olup olmadığını düşünüyor musun?)

• İşini yaparken maharet göstereceğim diye oyalanıyor musun?

• Neden işini zaman kaybetmeden yapmayı tercih etmiyorsun?

• Gereksiz şeyleri içeren planlar yapıp işini çetrefilli hale sokuyor musun?

• Herhangi bir şeyi mükemmel yapabilir misin?

• İşini uygun büyüklükte tutuyor musun?

• İşini yaparken bulunduğun koşulları sorun olarak görmek yerine neden yapabileceğini yapmaya çalışmıyorsun? (Ormanın içinde kayak yapan kayakçı ağaçları düşünerek değil, gidebileceği yollara bakarak kayak yapar. Sen de çıkış yollarını düşünerek ve yapabileceklerini yaparak yol alsan daha iyi olmaz mı?)

• İşini yaparken her düşünceyi o an ele alıp nesnel bir şekilde değerlendiriyor musun? Yoksa erteleyip sorunlu bir durum oluşmasına olanak mı sağlıyorsun? Karar veremediğin durumlarda karar vermek için yapman gerekenleri yapmayı neden seçmiyorsun?

• Yaptığın işe kendini veriyor musun?

• Ruh halini kontrol ediyor musun?

• Yapmayı düşündüğün şeyin olumlu sonuçlanması ve olumsuz sonuçlanması olasılıklarını düşündün mü?

• Yapacağın şeyleri nesnel şekilde değerlendiriyor musun? Yoksa bir şeylerin ağırlığı altında eziliyor musun? Ya da bir şeylerin cezbediciliğine veya pırıltısına kapılıp kendini kayıp mı ediyorsun?

• Yaptığın ve yapmayı düşündüğün şeylerin öncesinde ve sonrasında gerekli değerlendirmeleri yapıyor musun? (“pre and post processing”)

• Yapmayı düşündüğün iyi şeyler için ortamın uygun olup olmadığını değerlendiriyor musun? Ortamın uygun olması için düşüncelerin dillendirilmesi gerekir, gerekli düşünceleri fırsatın olduğunda uygun şekilde dillendiriyor musun?

• İyi niyetle başlanan işlerde dikkat edilmesi gereken şeyleri düşündün mü? (Yapılabilir mi? Nasıl sonuçlanır? Başkalarının tepkileri ne olur? Tepkiler olması yapmamayı gerektirir mi? ...)

• Nasıl sonuçlanacağını kestiremediğin veya tam olarak bilmediğin konularda, aşama aşama deneyerek ilerlemeyi tercih ediyor musun? Yoksa olmuşken hepsi olsun tarzında yaklaşıp hepsini birden yapmaya çalışarak sıkıntılı durumlara yol açıyor musun?

• Bir anda yapılabilecek şeyleri uzatıp zaman kaybediyor musun?

• Başkalarının fikirlerini her kim olursa olsun dikkate alıyor musun? Bunları nesnel şekilde değerlendiriyor musun?

• Başkalarına danışıyor musun?

• Danıştığın insanlar senin düşünceni onaylamaya yatkın insanlar mı?

• Gereksiz yere ilgisi olmayan kişilerle fikirlerini paylaşıyor musun?

• Kimin söylediği ile mi ilgileniyorsun? Ne söylendiği ile mi ilgileniyorsun? Neden söylendiği ile mi ilgileniyorsun?

• Kendi söylediklerinden kendine ders çıkarıyor musun?

• İyiniyet ilkesini (principal of Charity) insanların söylediklerine uyguluyor musun?

• İyiniyet ilkesini kendi aklına gelen düşüncelere uyguluyor musun?

• İş ilişkini veya kişisel ilişkilerini yenmek yenilmek üzerinden değerlendiğin oluyor mu?

• İşe başlarken sahip olduğun düşünceyi değiştirdiğin oluyor mu?

• “Değişiklik yaptım” diyerek veya benzer şekilde yaptığın şeylerin duruma uygun olup olmadığını düşünüyor musun?

• Farklı şeylerin etkileşimini hesaba katmadan karar verdiğin oluyor mu?

• Zaman içinde gelişip olgunlaşması gereken durumlara zamansız müdahele edip durumu çözümsüz bırakıyor musun? (“Su akar yolunu bulur.”)

• Yönlendirmelere sorgusuz sualsiz kapılıyor musun?

• Uğraştığın iş iyiliğe hizmet ediyor mu ya da iyi şeyler yapılmasına katkı sağlıyor mu?

• Uğraştığın iş anlamlı mı? Eğer anlamlı değilse neden küçük de olsa anlamlı bir iş yapmıyorsun?

• Gerektiğinde iyi işler yapanlara yardımcı oluyor musun?

• İyi işlerin parçası oluyor musun?

• İyiliğe katkı sağlayacak ne yapabilirsin?

• İyi olan işlerin kimi zaman aylar çoğu zaman yıllar birçok durumda yüzyıllar boyu çabalamayı gerektiren şeyler olduğunun bilinciyle olaylara yaklaşıyor musun?

• İyi diye düşündüğün şeyler iyiliği arttırıyor mu veya kötülüğü azaltıyor mu?

• İyiliğin (Tanrıdan, Allah’tan, yapılan kişiden veya başkalarından) karşılık beklemeden yapılan bir şey olduğu bilinciyle durumları değerlendiriyor musun?

• Gerçekliği tercih etmediğin oluyor mu?

• Gerçeği düzgün ayırt edebiliyor musun?

• Doğruyla yanlışı ayırt etmenin zor olduğu durumlarda ne yapacağını bilemez halde kalıyor musun? (“fuzzy swamp style”)

• Gerçeğe, küçük doğrulara ve iyiliğe bağlı olarak adım adım ilerliyor musun?

• Kafanda dönüp duran düşünceler seni işinden alıkoyuyor mu? Kafandakileri gerektiğinde başka yere yönlendiriyor musun? Kafandakiler rahat bırakmasa da işini yapabileceğini biliyor musun?

• Kafandaki düşünceleri iyiye dönüştürüyor musun?

• Düşüncelerinde veya gerçek hayatta taviz vererek sorun oluşmasına yol açıyor musun?

• Bazen olayı olduğu gibi ele alıp gerekli karşılığı vermenin daha iyi sonuçlanabileceğinin farkında mısın? (“En iyi savunma saldırıdır.” Ama sadece nasıl uygun karşılık vereceğini biliyorsan. Bilmiyorsan saldırdığında sen kaybedersin.)

• Yapabileceğinin dışında şeyleri gaza gelerek yapmaya çalıştığın oluyor mu?

• Sorunların seni yanlış yapmaya sürükleyebileceğinin farkında mısın?

• Bildiğin için sorumluluk sahibi olduğun durumlarda üzerine düşeni yapmaya çalışıyor musun?

• Karamsarlığa kapılarak yapabileceğin şeyleri yapmaktan geri kalıyor musun?

• Karamsarlığa kapılmanın herhangi bir faydası var mı?

• Kendini hizmet eden bir insandan büyük gördüğün oluyor mu?

• Tanrı, Allah veya yaradan (ya da herhangi başka üstün güç) adına olduğunu sandığın saçma tavırların var mı?

• Tekil durumlarda işin içinden çıkamadığında ne yapıyorsun? İlgisi olmayan şeyleri de dahil ederek olayı yanlış şekilde yorumluyor musun?

• Herhangi bir şekilde bir şey kesinleşmeden onun olacağı beklentisine kapılıyor musun? (“Dereyi görmeden paçaları sıvama!”)

• Koşullar değiştiğinde alışkanlıklarını gözden geçiriyor musun?

• Asıl sorun düzelmeden veya sebep ortadan kalkmadan değişimin yanıltıcı olabileceğinin farkında mısın?

• İpuçlarını yeterince araştırmadan veya düşünmeden karar veriyor musun? İyi niyetine yeniliyor musun?

• İnsanların manipülasyon yapmak için konuşuyor olabileceğinin farkında mısın? Gerektiğinde ve imkanın olduğunda soru sorarak anlamaya çalışıyor musun?

• “Yapışkan tavırlılara” dikkatli oluyor musun?

• Zaaf ve boşluklarının kullanılmasına izin veriyor musun?

• Kötü niyetlilerin iyilik isteğini sömürerek seni iyilikten uzaklaştırabileceğinin farkında mısın?

• İnsanların yanlış bir şeyi doğru gibi ele alarak davranıyor olabileceğinin farkında mısın?

• İnsanların bir şey kötü olsa bile onun iyi olduğunu sanarak davranıyor olabileceğinin farkında mısın?

• İnsanların asıl niyetlerini çoğu zaman ifade etmeyeceklerinin farkında mısın?

• İnsanlar kendi düşüncelerinin ve isteklerinin onaylanması beklentisi içine girerek bunlara uygun karşılıklar olmadığında karşılık verenin yanlış veya hatalı olduğu düşüncesine kapılabilir. Bu şekilde beklentiyle konuşup hata yaptığın oluyor mu?

• Başkalarını yargılarken onların durumunda bulunmadan hakkıyla değerlendiremeyebileceğinin farkında mısın? (“Hikayenin diğer tarafı”)

• Başkalarının isteklerine karşı gerektiğinde (zararsız olduğunda, yaşamak için başka seçenekleri olmadığında ...) anlayışlı oluyor musun? İstekleri yerinde olmadığında anlayış göstermemenin daha iyi olabileceğini düşündün mü? Uygun durumlarda uyarıda bulunuyor musun?

• İnsanlara tutamama ihtimalinin olduğu sözler veriyor musun?

• Yaptığın sözlü (veya sözsüz) anlaşmalara riayet ediyor musun?

• İnsanların özeline saygı gösteriyor musun?

• İnsanların hiçbir zaman mükemmel olamayacağının farkında mısın?

• İnsanları kusurlarıyla mı yoksa yapabildikleriyle (veya yaptıklarıyla) mi değerlendiriyorsun?

• İnsanlara veya yaptıkları işlere karşı aşırı yargılayıcı davranıyor musun?

• İnsanlara karşı fevri ve acımasız davrandığın oluyor mu?

• Korumacı ve kendince destek olduğunu sandığın şeylerin öyle olmayabileceğini düşündün mü?

• İstemeyen insana doğrudan yardımcı olamayacağının farkında mısın?

• İnsanlarla konuşurken karşındakini kendi deneyimlerine göre yönlendirmeye çalışıyor musun? Bunun yanlış olabileceği durumları düşünüyor musun?

• İnsanlara çözüm önerisi açıklamak yerine çözüm bulmalarını sağlamaya yönelik sorular soruyor musun?

• Karşındakine destek olacak şekilde istediğini yapması için fırsat tanımanın birçok durumda daha iyi olabileceğinin farkında mısın?

• Açıklama yaparken olayları düzgünce açıklıyor musun? Farklı olasılıkları yeterince düzgün ele alıyor musun?

• Konuşurken karşındakine uygun dil kullanıyor musun?

• Farkında olmadan bir şeyi istediğin ve bu isteğin için insanları zorlayıp kırdığın oluyor mu?

• Herhangi bir şekilde bir insanı kırdığında gönül almak için üstüne düşeni yapıyor musun?

• İnsanlar bazen körleşirler ve ne yaptıklarının farkında olmadan yanlış şeyler yaparlar. Böyle durumlarda insanların tavırlarını dikkate alarak mı yoksa değerli şeyleri göz önüne alarak mı karar veriyorsun? “Pire için yorgan yakılmaz.”

• İnsanlarla anlaşmak için kendini ifade etmen gerektiğinin farkında mısın?

• Bağlılığın (herhangi bir şeye) uygun şekilde olması gerektiğinin farkında mısın? (“attachment”)

• Kişisel herhangi bir konuyu tartışma için sebep olarak gördüğün oluyor mu?

• Gereksiz tartışmalara giriyor musun?

• Cevap verme zorunluluğun varmış gibi hissederek olmaması gereken şekilde meseleleri uzatıyor musun?

• Bazılarının sadece itiraz etmek için konuşabileceğinin ve bunlara açıklama yapmaya çalışmanın herhangi bir faydası olmayacağının, aksine zaman kaybı olacağının farkında mısın?

• Gerekli cevabı vermen gerektiğinde cevap vermediğin oluyor mu?

• Düşüncelerinde nesnel olarak doğru mu yanlış mı diye değerlendirmeden bir düşünceyi savunduğun oluyor mu?

• Karar verirken aitlik duygularını dahil ettiğinde dikkatli oluyor musun?

• Duygularla verdiğin kararlarda ne kadar dikkatli oluyorsun?

• Rahatsızlık duyduğun şeyler karar almanı nasıl etkiliyor? Gereksiz yere rahatsızlık hissedip zararsız ve hatta çoğu zaman faydalı olan şeylere zarar veren düşüncelerde veya eylemlerde bulunuyor musun?

• Herhangi bir şeye, gruba veya kişiye karşı düşmanlık, kin, nefret, hesap sorma, bedel ödetme gibi duygular besliyor musun? Bu duygularla duruma yaklaşıp karar aldığın oluyor mu? Bunları sonuçlarıyla birlikte düşünüyor musun?

• Haz veya zevk alarak bir şeyler yaparken değerli şeyleri önemsemediğin oluyor mu?

• Kıymetini bilmediğin şeyler var mı?

• Bir şeyi satın alırken kullanım süresinin maliyetini düşünüyor musun? Satın alma sürecinin iyi değerlendirme olmadan soruna yol açabileceğinin farkında mısın? “Gerekli mi?” diye düşünmeden satın aldığın ne kadar şey var?

• Paranın senin veya parayı sana verenlerin emeğinin ve zamanının karşılığı olduğunun farkında mısın? Bu emeğe ve zamana uygun davranmadığın durumlar oluyor mu?

• Lüksün zararlı olabileceğinin hatta çoğu zaman zararlı olduğunun farkında mısın?

• Lüks benzeri aşırılıkların veya gerekli olmadığı halde gerekli olduğunu sandığın isteklerin / davranışların var mı?

• Diderot’un “sabahlığın kölesi” olması gibi “köleliklerin” var mı?

• İyi gibi gözüken şeylerin her zaman iyi olmayacağının ve hatta ilgili gözüktüğü iyi şeylere zarar verebilen şeyler olabileceğinin farkında mısın?

• “Kral kelebeklerini” diğerlerinden ayırt edebiliyor musun?

• “Merhametten maraz doğar.” sözünü merhamet duygunla hareket ettiğinde düşünüyor musun?

• Yapman gereken önemli şeyler yerine önemsiz şeylerle uğraşmayı tercih ediyor musun?

• Başkalarının işlerine gereksiz yere müdahil oluyor musun?

• Becerikli olduğunu sanarak veya başka şekilde başkasının yapması gereken işleri yapmaya çalışıyor musun? Bunların senin üzerine vazife olmayabileceğinin farkında mısın?

• Sıra dışı durumlar yaşandığında uyanık davranıyor musun?

• Uyaran bir şey olduğunda bakıp kalıyor musun yoksa yapabileceğin şeyleri yapmayı düşünüyor musun?

• Kendi sorumluluklarının farkında mısın ve onları yerine getiriyor musun?

• Yaşadığın sorunların sorumluluklarını yerine getirmediğin için olmuş olabileceğinin farkında mısın?

• Senden kaynaklanmadığını düşündüğün sorunların senden mi başka şeylerden mi kaynaklı olduğunu yeniden tarafsızca gözden geçiriyor musun? Sorumluluğun olan kısımları düzeltmek için yaptığın şeyler var mı?

• Düşüncelerinde her zaman haktan ve haklıdan yana olmaya özen gösteriyor musun?

• Düşüncelerinde kendine haksızlık ettiğin oluyor mu?

• Düşüncelerinde başkalarına haksızlık ettiğin oluyor mu?

• Hayatın ile uyuşmayan düşünce ve hayallerin peşine düştüğün oluyor mu?

• Hakikat ile uyuşmayan düşünce ve hayallerin peşine düştüğün oluyor mu? (“boş hayal”)

• “Aptal tuzağına” düşüyor musun? (“yoksunluk”)

• Küçük şeylerin çözümün ve doğruyu ayırt etmenin anahtarı olabileceğinin farkında mısın?

• Küçük şeylerin boş yere zaman kaybına yol açabileceğinin farkında mısın?

• İhmal ettiğin küçük şeyler var mı? Peşine düştüğün küçük şeyler var mı? Varsa bunlar hangi cinsten şeyler?

• Birçok çeşitte veri varken sadece bir veriyi düşünerek karar verdiğin oluyor mu? Dikkate aldığın şey işine geldiğini sandığın şey mi? İşine geldiğini sandığın şeyin aslında sorun çıkaracak şey olabileceğini düşündün mü?

• Bir konuda tespitten ileri gittiğin durumlar oluyor mu?

• Tespitten ileri gittiğin durumları nesnel şekilde değerlendiriyor musun? Yoksa kendi bakış açının cezbediciliğine veya karamsarlığına yeniliyor musun?

• Şunu bekleyeyim, şu olsun gibi durumlarda takılıp kalıyor musun?

• Her sorunu çözemeyeceğinin farkında mısın?

• Sorunlarla başa çıkmayı veya onları uygun şekilde zararsız hale getirmeyi mi seçiyorsun yoksa sorunlar karşısında şikayetçi olup herhangi bir şey yapamaz halde kalmayı mı seçiyorsun? (“handling”)

• Bir şeylerin sadece olumlu veya sadece olumsuz taraflarını gördüğün oluyor mu?

• Herhangi bir konunun olması için minimum gereklilikler üzerine düşündün mü? (Eş zamanlılık, birliktelik, yeterlilik ...) (“work function”)

• Anlaşmak yerine anlaşmamakta direttiğin konular var mı?

• İçinden çıkamadığın, anlayamadığın, kaybolduğun durumlara dışarıdan bakmayı deniyor musun?

• Yaptığın bazı yanlışların başlangıç noktalarının benzer olduğunun farkında mısın? Bu gibi durumlarda ne gibi düşünceler ve ruh halleri içinde olduğuna dikkat ediyor musun? “slippery slope”

• Basit ve temel ilişkileri farklı durumlara nasıl uyarlayabileceğini değerlendiriyor musun?

• Kuralsız yapılabilecek veya kuralsız yapılması daha iyi olacak şeylere kural koymaya çalışıyor musun?

• Denemeden vazgeçtiğin şeyler var mı?

• Bazı şeylerin defalarca farklı şekillerde denedikten sonra olabileceğinin farkında mısın? (“Dosdoğru olduğunda eğriler engellemek için her şeyi dener.”)

• İyi herhangi bir şeyin zorluklarla mücadele ederek yapılması gerektiğini biliyor musun?

• Püf noktalarına dikkat etmediğin şeyler var mı?

• Ezberle uyumlu olmayan şeyler olduğunda nasıl davranıyorsun? “knee jerk”

• Takıntıların var mı?

• Olasılıksal şekilde olaylara ve düşüncelere yaklaşıyor musun?

• Aşırı uçlara kayıyor musun? Bunları nesnel şekilde değerlendiriyor musun?

• Temel doğruları kriter almadan karar verdiğin oluyor mu?

• Her durumun kendine ait temel doğruları olabileceğinin farkında mısın?

• Doğru sebeple yanlış eylemlerde bulunuyor musun?

• Sakinlikle halledilmesi gereken konularda aceleci davranıyor musun?

• Farklı ilişkileri yeterince düşünmeden kabullendiğin şeyler var mı? (“process”)

• Gürültüden doğru söyleyenleri duymadığın oluyor mu?

• “Güvercinleri” ürkütüyor musun?

• Akıntıya kapıldığın durumları nesnel şekilde değerlendiriyor musun?

• İyi olacağını hissettiğin halde geri durduğun şeyler var mı?

• Kötü olacağını hissettiğin halde yaptığın şeyler var mı?

• Uygun aralıklarla davranışlarını gözden geçiriyor musun? (“Herhangi bir alete uygun aralıklarla bakım yapmadığında düzgün çalışmayabilir.”)

• İyi bir şey olunca şükrediyor musun?

• İyi, doğru ve güzel şeylere uygun olanlar dışında şeyleri tercih ettiğin oluyor mu?

• Neden iyi, doğru ve güzel şeylere uygun olan şeyleri ve davranışları tercih etmiyorsun?

• Geçmiş olumsuz deneyimlerini düşünerek yine aynısı olacak diye vazgeçtiğin şeyler var mı? Geçmiş tekil olumlu deneyimlerinin etkisinde kalarak düşünüp değerlendirmeden tavır aldığın durumlar var mı? (“Bir insan aynı akarsuya iki defa giremez.”)

• Bir şey yapman gerektiğinde olası eylemleri düşünüyor musun?

• Olası eylemleri düşünürken kendi önyargılarına yenildiğin oluyor mu?

• Gerektiğinde olası eylemler için iyiniyet ilkesini işletiyor musun?

• “Olası eylemlerin sonucunda hangi faydalar ve zararlar oluşacak, ve hangi olasılık bütün sonuçlar düşünüldüğünde en iyi duruma yol açacak?”*

• “Etkilenen gruplar hangi ahlaki haklara sahip, ve hangi olası eylem bu haklar düşünüldüğünde en iyi sonucu veriyor?”*

• “Hangi eylem ahlaki olarak kabul edilebilir ayrımcılıklar dışında herkese eşit yaklaşıyor, ve bu eylem gözdeciliğe ve ayrımcılığa yol açmıyor?”*

• “Hangi olası eylem herkes için iyi olanın gelişmesini sağlıyor?”*

• “Hangi eylem ahlaki erdem geliştiriyor?”*

* İşaretli sorular aşağıdaki makaleden alınmıştır:

Manuel Velasquez, Claire Andre,Thomas Shanks, S.J., ve Michael J. Meyer: “Thinking Ethically”

https://www.scu.edu/ethics/ethics-resources/ethical-decision-making/thinking-ethically/