Hayatımızda her gün kararlar alırız. Bunların kimi çok önemlidir ve tüm hayatımızı etkiler. Bunlar evlilik ve meslek seçimi benzeri kararlar olarak düşünülebilir. Kimi kararlar ise bir süreliğine hayatımızı etkiler. Bunlar ise arkadaş seçimi, tatil seçimi benzeri şeylerdir. Bazılarının etkisi ise yok denecek kadar az olabilir. Bunlar ise hangi yolu seçerek eve gideceğimiz, tatlı olarak ne yiyeceğimiz, manavdan meyve alırken hangisini alacağımız, yazı yazarken hangi kalemi kullanacağımız gibi şeylerdir. Bu gibi kararları alırken nasıl bir süreç işler?
Her insanın kendine ait farklı karar alma süreçleri vardır. Kimimiz değerlerimize, kimimiz hassasiyetlerimize, kimimiz duygularımıza, kimimiz elde edeceğimiz faydaya, kimimiz geçmişteki olumlu deneyimlerimize, kimimiz olumsuz deneyimlerimize, kimimiz okuyup öğrendiğimiz bilgi birikimimize göre karar verebiliriz. Kimimiz ise bu saydıklarımızdan birkaçını veya hepsini birlikte değerlendirerek karar verebilir.
Bu kararlar kimi zaman hayatımızda çok olumlu gelişmelere yol açar kimi zaman ise sorunlara yol açar. Sorunlu durumlara düşüp sıkıntı yaşamamak için aldığımız kararlar konusunda özenli olmalıyız. Yukarıda bahsettiğimiz kriterlerin kimi iyi sonuçlar almamıza yol açarken kimi kötü sonuçlar almamıza yol açar. Bu yukarıda saydığımız bütün kriterler için geçerlidir.
Müslümanlığı güvenilir olmak için kriter olarak gördüğümüzde namazında niyazında olan birinden kazık yiyebiliriz. Milliyetçiliği devlet ve millet için en önemli unsur diye düşünüp milliyetçi görünen birine devlette yetki verdiğimizde bu insanın çetelerle işbirliği yapıp devlete ve millete zarar verdiğine tanık olabiliriz. İşçilere sahip çıkacağını düşündüğümüz bir solcunun patronlarla anlaştığını görebiliriz.
Geçmişte faydasını gördüğümüz bir şeyin faydalı olduğu düşüncesiyle aynı şeyi düşünmeden tekrarlarsak zararını görebiliriz. Ya da geçmişte zararını gördüğümüz bir şeyden uzak durursak o şeyden elde edebileceğimiz olumlu şeyden mahrum kalabiliriz. Körü körüne duygularımızın peşine düşersek kendimizi bize çok zarar veren bir durumun içerisinde bulabiliriz.
Hassasiyetlerimize olması gerekenden çok özen gösterirsek yalnızlığa sürüklenebiliriz. Tüm hayatımızı elde edeceğimiz faydaların peşinde koşmayla geçirirsek etrafımızda tamamen çıkarcı biri olarak görülmeye başlayabilir ve etrafımızda samimi herhangi bir insanın olmadığı çıkarcı insanlarla dolu bir hayata sahip olabiliriz. Tüm hayatımızı ezbere bilgilere göre yaşarsak da mekanik bireylere dönüşebiliriz.
Pekala ne yapmalıyız? Öncelikle sahip olabildiğimiz farklı konularda bilgi sahibi olmalı ve öğrendiğimiz bilgileri kavrayarak öğrenmeliyiz ve öğrendiğimiz şeyleri hayatın gerçeklerini kullanarak değerlendirmeliyiz. Ama bunu yaparken geçmişteki olumlu veya olumsuz sorunlu deneyimlerimizden edindiğimiz yanlış algıların tuzağına düşmemeye özen göstermeliyiz. Karar alırken bu bilgilerin deneyimini kullanmalı ve olası sonuçları değerlendirerek kararlar vermeliyiz.
Tüm hayatımızı böyle yaşadığımızdaysa da işini çok iyi bilen toplumdan uzak bireylere dönüşebiliriz. Bu tuzağa düşmemenin yolu ise iyi insan olmaktan geçer. İyi insan derken herkese yardımcı olan iyi insanı kast etmiyoruz. Zira herkese yardım etmeye çalışmak her zaman iyilikle sonuçlanan bir şey değildir. Kast ettiğimiz iyi insan yaptığı işler iyilikle sonuçlanan ve iyiliğin artmasına yol açan insandır.
Bunun tek bir reçetesi yoktur. Reçeteyi birey kendisi bulmalıdır. Yukarıda bahsettiğimiz kriterlerin hepsini kullanmak bazılarımızın yaptığı bir şeydir ama reçete olarak yeterli değildir. Reçetesi olmasa da iyi insanın yapacağı önemli işlerde kullanabileceği bir taslaktan bahsedebiliriz.
Öncelikle karar alınması gereken durum iyi değerlendirilmeli farklı olasılıkları gözden geçirilmelidir. Bu olasılıklar düşünülerek her durumda etkilenenlerin kimler olduğu değerlendirmeye alınmalıdır. Bu etkilenen bireylerin ne gibi haklara sahip olduğu düşünülmeli ve mümkünse kimsenin haksızlığa uğramadığı ve etkilenenlerin hayatının daha olumluya dönüştüğü veya uğranılan haksızlıkların giderildiği olasılıklar belirlenmelidir. Bunlar yapıldıktan sonra durum olası hatalar yönünden değerlendirilerek en iyi olasılık belirlenip ona göre karar alınmalıdır.
Tabii ki birey bu bahsettiğimiz taslağı kendi özelliklerine göre ve yaşadığı hayata göre uyarlamalı ve kendini hatalarla dolu bir hayattan korumak için yapması gereken diğer şeyleri kendisi belirlemelidir.
Yorumlar
Yorum Gönder